Ý
thức giữ rừng có từ hàng trăm năm
Cánh rừng Pù Hốc nằm
giáp ranh giữa xã Châu Hoàn với bản Hốc của Diên Lãm có diện tích gần 180ha.
Cách đây hàng chục năm, khi luật lâm nghiệp chưa thực sự nghiêm, người dân nơi
khác vẫn phát nương, làm rẫy thì diện tích rừng này đã được Ban quản lý bản và
bà con nhân dân trong bản đồng lòng cùng giữ rừng nghiêm cấm không cho chặt phá
cây rừng. Bởi người dân và Ban quản lý bản đều hiểu rằng việc giữ rừng để giữ
được nước đầu nguồn cung cấp nước tưới cho các diện tích ruộng của bản được
năng suất, chống xói mòn đất, hạn chế lũ ống, lũ quyét trong mùa mưa.
Một góc bản Hốc, xã Diên Lãm
Kể về câu chuyện giữ
rừng của người dân bản Hốc, ông Quang Văn Đồng – Bí thư Bản Hốc cho biết: “Bản Hốc là một thung lũng nhỏ, bốn bề được
bao bọc bởi dãy núi Pù Hốc. Hơn 300 năm trước, hai người đàn ông họ Lương và họ
Quang mang theo gia đình đến khai khẩn vùng đất này để định cư. Từ những ngày đầu
xây dựng bản mường, tổ tiên đã có quy ước bằng truyền miệng phải hạn chế khai
thác gỗ từ rừng. Những gia đình muốn làm nhà phải được phép của dân bản và những
người đứng đầu bản. Cũng từ đó mà những khu rừng được khai thác họp lý. Những
năm 1990-2000, nhiều vùng rừng ở các xã Châu Phong, Châu Hoàn, Diên Lãm bị lâm
tặc khai thác gỗ ồ ạt bán ra ngoài nhưng cánh rừng bản Hốc vẫn được người dân bảo
vệ nghiêm ngặt.”
Trải
qua nhiều đời với những quy định giữ rừng chỉ được truyền miệng nên hương ước
chưa được thực hiện nghiêm túc. Tình trạng lợi dụng dựng nhà để khai thác gỗ về
cho, bán cho người thân ở bản khác vẫn diễn ra. Tuy nhiên, sau mỗi lần phát hiện,
ban quản lý bản đã phạt nghiêm minh vì vậy đã tạo răn đe cho bà con nhân dân và
người dân vùng khác lén lút vào khu rừng chặt phá. Đến những năm 2005, người dân
bản Hốc quyết định lập một hương ước bằng văn bản, trong đó quy định cụ thể từng
việc cấm cũng như hình thức xử phạt. Bản hương ước được giao trưởng bản giữ, có
cả chữ ký của từng hộ trong bản. Hương ước nêu rõ: Chỉ có người dân bản Hốc mới
được phép vào cánh rừng này để chặt gỗ và cũng chỉ được chặt để dựng nhà, không
được dùng gỗ trao đổi hay mua bán. Trước khi dựng nhà, gia chủ phải làm đơn gửi
Ban quản lý bản xem xét, tùy vào diện tích của nhà để cho phép chặt khoảng bao
nhiêu cây. Mọi động vật trong rừng đều bị cấm săn bắt. Người dân chỉ được phép
khai thác những lâm sản phụ như hái măng, nhặt củi, cây dược liệu dưới tán rừng...
Ông Quang Văn Đồng - Trưởng bản Bản Hốc cùng kiểm lâm tuần tra kiểm soát rừng đầu nguồn
Khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số
2242/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án tăng cường công tác quản lý khai thác gỗ rừng
tự nhiên giai đoạn 2014 - 2020 vào ngày 11/12/2014, tại Khoản a, Mục 2, Điều 1
quy định dừng khai thác gỗ rừng tự nhiên trên phạm vi cả nước. Từ đó, cánh rừng
bản Hốc cũng được Ban quản lý và bà con nhân dân “đóng cửa” cấm khai thác gỗ rừng
tự nhiên, chỉ được phép khai thác lâm sản phụ. Từ đó đến nay, những cây giữ gỗ
lớn được bảo vệ nghiêm ngặt cấm chặt phá, diện tích rừng nguyên sinh ngày càng
xanh tươi hơn. Mỗi lần
nhắc đến khu rừng nguyên
sinh Pù Hốc là niềm tự hào của bà con nhân dân và chính quyền xã Diên Lãm.
Tiếp thêm động lực giữ rừng khi vùng rừng được hưởng
chính sách hỗ trợ từ nhà nước
Thực hiện việc giữ được cánh rừng nguyên sinh, Ban
quản lý bản xây dựng hương ước. Trong hương ước của bản quy định, trên 60 hộ trong bản được chia
thành 6 nhóm. Một nhóm có trách nhiệm tuần tra, giám sát rừng trong một tháng.
Nếu nhóm này không tuần tra, để xảy ra mất gỗ sẽ phải chịu phạt.
Bên cạnh đó, chính quyền cấp
xã cũng sâu sát cùng với người dân bản Hốc trong công tác bảo vệ rừng này. Anh
Quang Thanh Tý- Phó Chủ tịch UBND xã chia sẻ: Hàng năm UBND xã đã kiện toàn BCĐ
bảo vệ và phát triển rừng bền vững, trong đó các đồng chí thành viên BCH Đảng bộ
và Ban CĐ phân đều ở các bản, thực hiện giám sát công tác bảo vệ rừng, tuyên
truyền phòng cháy, chữa cháy rừng mỗi tháng ít nhất một lần. Đối với khu rừng bản Hốc, chính quyền đánh
giá rất cao về công tác tự bảo vệ của cộng đồng đây là một trong những điền
hình, các bản trong xã cần phải học hỏi kinh nghiệm.”
Từ những năm chưa có
chính sách hỗ trợ từ nhà nước, người dân đã có ý thức trong công tác giữ rừng,
giữ gìn tại nguyên quý giá của thiên nhiên. Thành quả và cũng là động lực tiếp
tục công tác bảo vệ rừng tốt hơn, năm 2023 với diện tích rừng 183 bảo vệ tốt
thì cộng đồng Bản Hốc đã được hưởng chính sách Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo của
Tiểu dự án 1 – dự án 3 “phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp bền vững gắn với
nâng cao thu nhập cho người dân” đã nhận được trên 73 triệu đồng.
Công tác bảo vệ rừng luôn có sự giúp đỡ gắn kết từ dân bản Hốc và kiểm lâm địa bàn
Anh Nguyễn Hữu Duy – Phó Hạt trưởng Hạt kiểm lâm Quỳ
Châu cho biết thêm: Huyện miền núi Quỳ Châu là địa phương còn nhiều khó khăn,
thu nhập chủ yếu của người dân dựa vào nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, người
dân thiếu việc làm
ổn định, thu nhập thấp. Nên những năm qua công tác giữ rừng tuy đã có nhiều cố
gắng nhưng vẫn để một số vụ vi phạm lâm luật xảy ra. Từ năm 2023 đến nay, người
dân miền núi có rừng đã được hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước , người dân có thể sống dựa vào bảo vệ
rừng thì việc giữ rừng sẽ được người dân nâng cao ý thức hơn. Năm 2023, thực hiện
Tiểu dự án 1 – dự án 3 “phát triển kinh tế nông, lâm
nghiệp bền vững gắn với nâng cao thu nhập cho người dân” đã chi
trả cho người dân là gần 12 tỷ đồng đúng đối tượng được thụ hưởng; Chi trả tiền dịch vụ
môi trường rừng theo kế hoạch của Quỹ bảo vệ phát triển rừng tỉnh Nghệ An số tiền
gần 6,9
đồng. Năm 2024 này, các chủ rừng sẽ được trả tiền giảm phí rác thải khí nhà
kính. Những cánh rừng được bảo vệ tốt như bản Hốc, xã Diên Lãm sẽ đem lại kinh
tế cho người dân.
Cánh rừng xanh
ôm trọn lấy bản Hốc như che chở lấy bản làng trong vòng tay của rừng qua những
mua nắng gắt hay những mùa bão, giông. “Đã từ lâu bản Hốc coi rừng là tính mạng,
là báu vật thì đến nay người dân sẽ càng phải tuyên truyền để thế hệ sau hiểu
rõ việc giữ rừng hàng tẳm năm của ông cha. Rừng là của bản, bản phải giữ”, ông
Quang Văn Đồng, Bí thư Bản Hốc, xã Diên Lãm, huyện Quỳ Châu nói.
Bé Vinh
Trung tâm VHTT&TT Quỳ Châu