Nằm trong chuỗi sự kiện của lễ hội Hang Bua năm 2024, tối ngày 29/2, UBND huyện Quỳ Châu đã tổ chức Hội diễn văn nghệ với 9 đơn vị tham gia đã đem đến cho khán giả 17 tiết mục văn nghệ múa, hát, nhuôn, suối và trích đoạn các nghi lễ truyền thống của đồng bào dân tộc Thái. Các tiết mục văn nghệ được đầu tư kĩ lưỡng về nội dung cũng như về đạo cụ, trang phục đã để lại ấn tượng sâu sắc đối với du khách cũng như bà con huyện nhà. Đây cũng là dịp để các đơn vị giao lưu văn hóa, văn nghệ; học tập kinh nghiệm lao động sản xuất; xây dựng tình đoàn kết giữa các đơn vị trên địa bàn huyện.

Lễ đại tế diễn ra tại đền thờ Mường Chiêng Ngam

 Theo truyền thuyết, đền Mường Chiềng Ngam thờ 3 vị thành hoàng là 3 anh em Xiêu Bọ, Xiêu Ké và Xiêu Luông. Họ là những người đã có công khai bản, lập mường ở vùng Chiềng Ngam. Ông Xiêu Bọ lập nên bản Bọ, ông Xiêu Ké lập nên bản Ké (nay là bản Hồng Tiến 2, xã Châu Tiến), ông Xiêu Luông lập nên bản Luồng (nay thuộc xã Châu Bính). Nhờ công đức to lớn của ba ông, cuộc sống của người dân ở bản Bọ, bản Ké, bản Luồng ngày càng sung túc, thóc lúa đầy bồ, gà lợn đầy sân, trâu bò đầy đồng. Ba bản làng giàu có này trong ngoài đoàn kết lẫn nhau như người một nhà, giúp nhau chăn nuôi, trồng trọt tạo thành thế kiềng ba chân vô cùng vững mạnh, nổi tiếng khắp nơi về sự ấm no, trù phú.

 Ban đầu, Đền Mường Chiềng Ngam ban đầu được xây dựng theo kiểu nhà sàn truyền thống của người Thái với 3 gian thờ khiêm tốn nhưng đầy vẻ trang nghiêm. Năm 1945, do nhiều biến cố lịch sử, đền Mường Chiềng Ngam đã hư hỏng nặng và chỉ còn ở dạng phế tích. Với xu thế hướng về cội nguồn, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, năm 2006, đền Chiềng Ngam được khôi phục trên nền ngôi đền xưa. Đến năm 2017, ngôi đền lại được xây dựng mới một lần nữa với kết cấu ngôi nhà bằng gỗ lim, kiến trúc xây dựng  gắn với bản sắc văn hóa truyền thống và văn hóa tâm linh của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện Qùy Châu. Hàng năm, cứ đến ngày 20, 21,22 tháng giêng, cùng với lễ hội hang Bua nhân dân trong vùng lại mở đền, khai hội, thắp hương tưởng nhớ các bậc tiền nhân, cầu mong mưa thuận gió hòa, bản mường yên vui, nhân khang vật thịnh, nhà nhà no ấm, người người hạnh phúc.

 Sau lễ đại tế, tại sân khấu chính đã diễn ra phần văn nghệ khai hội. Tham dự, về phía tỉnh Nghệ An có các đồng chí Bùi Đình Long – Phó Chủ tịch UBND tỉnh, đồng chí Trần Thị Mỹ Hạnh- Giám đốc Sở Văn hóa và thể thao tỉnh, đồng chí Vi Văn Sơn- TUV, Trưởng ban Dân tộc tỉnh cùng đại diện các sở, ban, ngành cấp tỉnh. Về phía huyện Quỳ Châu có đồng chí Nguyễn Thanh Hoài – Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện, lãnh đạo Thường trực Huyện ủy, HĐND, UBND huyện. Đại diện lãnh đạo các huyện bạn, các huyện kết nghĩa và các nhà tài trợ cùng đông đảo bà con nhân dân trên địa bàn và du khách thập phương.

Toàn cảnh lễ khai mạc Lễ hội Hang Bua 2024.

 Phát biểu khai mạc buổi lễ, đồng chí Lê Thanh Hà- HUV, Phó Chủ tịch UBND huyện nhấn mạnh: “Lễ hội Hang Bua là Lễ hội truyền thống đã trở thành niềm tự hào của biết bao thế hệ, là nơi gửi gắm tư tình cảm, là nơi người nhân dân Qùy Châu có thể về đây vui chơi sau một năm lao động vất vả. Lễ hội Hang Bua có một sức sống mạnh liệt trong dòng chảy của văn hóa cội nguồn. Hang Bua không chỉ là di tích danh thắng được thiên nhiên tạo hóa với vẻ đẹp nguyên sơ mà còn gắn với lịch sử là nơi hoạt động chống thực dân Pháp của nghĩa quân Đốc binh Lang Văn Thiết. Nơi đây vào năm 1937, Vua Bảo Đại vị vua cuối cùng của triều đại Nhà Nguyễn đã về đây vãn cảnh và ngưỡng mộ vẻ đẹp huyền bí của Hang Bua.

 Năm 1996, với xu thế hướng về cội nguồn, giữ gìn vào bảo tồn văn hóa truyền thống, huyện Quỳ Châu đã khôi phục lại lễ hội Hang Bua, năm 1997, Hang Bua được Bộ Văn hóa & Thông tin (nay là bộ Văn hóa - Thể thao và du lịch) cấp bằng công nhận: Di tích lịch sử văn hóa - danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia. Lễ hội Hang Bua mang nét độc đáo chứa đựng các yếu tố văn hoá dân gian truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, là nơi tụ hội, bảo lưu những nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc.”

 Kết thúc phần lễ, các đơn vị, đồng bào các dân tộc và du khách được hòa mình phần hội với tiếng cồng chiêng, khắc luống, nhảy sạp.

 Sau 4 năm không tổ chức do ảnh hưởng đại dịch Covid-19, lễ hội Hang Bua năm nay đã thu hút hàng nghìn du khách thập phương đến tham quan, hòa chung không khí những ngày hội xuân đầu năm mới. Năm nay, chính quyền địa phương đã cải tạo nhiều hạng mục như trồng nhiều cây xanh cùng sắc hoa tươi thắm từ Đền Chiêng Ngam đến khu di tích danh thắng Hang Bua đã tạo các điểm Check-in lý tưởng cho người dân và du khách thập phương.Tại lễ chính, lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo huyện đã trao cờ lưu niệm cho đại diện các đơn vị tham gia lễ hội. Đồng chí Nguyễn Thanh Hoài – Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện đánh trống khai hội.

Đồng chí Nguyễn Thanh Hoài - Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện đánh trống khai hội.

Đồng chí Lê Thanh Hà - Phó Chủ tịch UBND huyện phát biểu khai mạc Lễ hội Hang Bua năm 2024

 Sau khi kết thúc phần khai mạc, các đơn vị, đồng bào các dân tộc và du khách được hòa mình phần hội với tiếng cồng chiêng, khắc luống, nhày sạp.

 Để quảng bá văn hóa ẩm thực cũng như lưu giữ được nét đẹp truyền thống trong ẩm thực Thái, Hàng năm, BTC lễ hội tổ chức các cuộc thi ẩm thực, thu hút được đông đảo các đơn vị trên địa bàn tham gia. Với đồng bào nơi đây, các món ăn truyền thống như canh ột, canh bon, cá nướng, hò mọc, nộm rau rừng,các món chẻo…tất cả đều được người phụ nữ Thái khéo léo, tinh tế chế biến thành món ăn ngon và lạ miệng. Năm nay, các đơn vị đều có sự chuẩn bị kĩ lưỡng, các món ăn chế biến độc đáo, lạ. Đồng thời, các món ăn được trình bày đẹp mắt nên đã được ban giám khảo cũng như du khách đánh giá cao. Kết quả giải nhất thuộc về đơn vị thị trấn Tân Lạc, giải nhì thuộc về đơn vị Châu Bình, Châu Hạnh, giải ba thuộc về đơn vị Châu Hội, Châu Hoàn, Châu Bính.

Các đơn vị tham gia phần thi ẩm thực.

 Phần thi văn hóa rượu cần đã có sự tham gia của 3 xã gồm: Diên Lãm, Châu Thắng, Châu Hội. Văn hóa rượu cần cũng là một trong những nét truyền thống, rượu cần thường được uống trong lễ hội, mừng nhà mới và trong dịp hiếu hỉ. Không chỉ độc đáo về cách uống, mà con trong cả cách làm cham. Người làm cham vừa là trọng tài phải hiểu được luật uống rượu trong quá trình uống thi và hài hước trong cách mời khách uống rượu thăm để tạo ra không khí vui vẻ, thân thiện. Kết quả phần thi này, giải nhất thuộc về Châu Thắng, giải nhì thuộc xã Diên Lãm, giải ba thuộc về xã Châu Hội.

 Nghề thêu dệt thổ cẩm đã xuất hiện từ ngàn xưa đối với đồng bào các dân tộc Thái Qùy Châu. Năm nay, Ban tổ chức tiếp tục đưa vào lễ hội với 2 phần đó là thi cuốn sợi vào guồng và thi thêu hoa văn truyền thống. Những năm gần đây, nghề thổ cẩm đã trở thành nghề chính ở một số vùng như Hoa Tiến xã Châu Tiến góp phần nâng cao thu nhập cho chị em phụ nữ góp phần xóa đói giảm nghèo ở địa phương. Ở phần thi này, BGK đã trao giải nhất phần thi quay tơ cho thí sinh Lô Thị Bình – đơn vị xã Châu Hoàn và trao giải nhất phần thi thêu hoa văn truyền thống cho thí sinh Sầm Thị Hòa – đơn vị xã Châu Tiến.

Trao giải nhất cho thí sinh Sầm Thị Hòa - đơn vị xã Châu Tiến trong phần thi Thêu hoa văn truyền thống.

 Phần thi viết chữ thái cổ cũng được Ban tổ chức duy trì hàng năm. Kết quả giải nhất thuộc về thí sinh Bùi Như Đa – Đơn vị xã Châu Phong.

Phần thi cuốn hương trầm cũng được tổ chức với sự tham dự của 3 xã với 5 đội gồm: 3 đội của Thị trấn Tân Lạc, Châu Bình và Châu Hạnh. Hương trầm là nghề truyền thống có từ lâu đời, là đặc sản của huyện Qùy Châu. Trong quá trình thi, các đội không chỉ cuốn nhanh, chắc mà sản phẩm phải đẹp mắt. Giải nhất phần thi này thuộc đơn vị Khối 2, thị trấn Tân Lạc.

Các gian hàng trưng bày sản phẩm của huyện Quỳ Châu thu hút đông đảo du khách tham quan, mua sắm.

Đêm thi người đẹp Hang Bua có sự tham gia của 27 thí sinh đến từ 12 xã, thị trấn và thí sinh của trường THPT Qùy Châu. Trải qua 3 vòng thi gồm Phần chào hỏi, phần thi trang phục tự chọn và thi trang phục truyền thống, đã có 6 thí sinh lọt vào vòng trong trả lời các câu hỏi của BTT đưa ra. Tại đêm thi năm nay, các thí sinh đã đem đến những trang phục  truyền thống độc đáo, phần ứng xử khéo léo thu hút được sự cổ vũ nhiệt tình của đông đảo khán giả.

 Kết thúc hội thi, Ban tổ chức, ban giám khảo đã trao giải nhất danh hiệu người đẹp Hang Bua 2024 cho thí sinh Lương Y Mây đến từ đơn vị xã Châu Hạnh và trao 2 giải nhì, 3 giải ba và 4 giải phụ cho các thí sinh tham gia với giải: Thí sinh có trang phục tự chọn đẹp nhất, thí sinh mặc trang phục truyền thống đẹp nhất, thí sinh duyên dáng, thí sinh có câu trả lời hay nhất.

 Bên cạnh đó, tại lễ hội cũng đã diễn ra các môn thi đấu thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian như: Ném còn, bắn nỏ, đẩy gậy, đi cà kheo. Ở nội dung bóng chuyển các vận động viên đã cống hiến những pha bóng đẹp mắt, đầy kịch tính cho khán giả. Giải nhất bóng chuyền Nam được trao cho đội liên quân Lâm trường – Kiểm Lâm , giải nhất bóng chuyền nữ được trao cho xã Châu Hội.Về phần thi cắm trại đẹp khối các cơ quan: giải nhất thuộc về đơn vị Khối đoàn thể. Chấm thi cho trại của 12 xã, thị trấn, giải nhất thuộc xã Châu Nga.

Các lãnh đạo huyện Quỳ Châu trao giải cho các thí sinh đạt giải trong Phần thi Người đẹp Hang Bua năm 2024.

 Kết thúc lễ hội Hang Bua năm 2024, BTC đã trao giải nhất toàn đoàn cho đơn vị xã Châu Hội, giải nhì cho xã Châu Phong và giải ba  cho đơn vị xã Châu Tiến.

 Nhằm đảm bảo công tác ANTT và ATGT trước trong và sau lễ hội. Các chiến sỹ công an đã túc trực 24/24h như phân luồng xe, xử phạt các trường hợp tham gia lễ hội không chấp hành luật giao thông. Ban tổ chức và lực lượng an ninh cũng thắt chặt việc kiểm tra các hình thức, trò chơi trá hình diễn ra tại lễ hội như các năm trước.

 Lễ hội Hang Bua – Một lễ hội văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc huyện Qùy Châu năm nay đã diễn ra thành công tốt đẹp, an ninh, trật tự được đảm bảo, những hình ảnh về một lễ hội truyền thống mang đậm dấu ấn riêng của đất Mường Chiêng Ngam nói riêng và huyện Qùy Châu nói chung đã để lại nhiều ấn tượng trong lòng du khách.

  Bé Vinh – Hà Thảo 

Trung tâm VHTT-TT Quỳ Châu