I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH
LUẬT
Luật Căn cước công
dân năm 2014 là văn bản pháp lý quan trọng trong công tác quản lý dân cư, căn
cước, tạo thuận lợi cho nhân dân trong việc đi lại, thực hiện thủ tục hành
chính, giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại… Tuy nhiên, qua 09 năm triển khai
thi hành, Luật đã bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc cần giải quyết; nhất là
việc sửa đổi, bổ sung quy định để thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số ở nước ta theo Đề án 06 (Quyết định
số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát
triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển
đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030).
Bên cạnh đó, Đảng,
Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo tăng cường hơn nữa việc ứng dụng
công nghệ thông tin trong công tác quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập
quốc tế như:
- Nghị quyết số
21-NQ/TW ngày
25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đề ra mục tiêu đến năm
2030 toàn bộ dân số Việt Nam được đăng ký, quản lý trong hệ thống cơ sở dữ liệu
dân cư thống nhất trên quy mô toàn quốc.
- Nghị quyết số
52-NQ/TW ngày
27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia
cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đã xác định: “Xây dựng và phát triển đồng
bộ hạ tầng dữ liệu quốc gia. Hình thành hệ thống trung tâm dữ liệu quốc gia,
các trung tâm dữ liệu vùng và địa phương kết nối đồng bộ và thống nhất”.
- Văn kiện Đại
hội Đảng khóa XIII,
Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030 xác định nhiệm vụ là:
(1) Đẩy mạnh xây dựng Chính phủ điện tử, tiến tới Chính phủ số, trong đó tập
trung phát triển hạ tầng số phục vụ các cơ quan nhà nước một cách tập trung,
thông suốt; thiết kế đồng bộ, xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống tích hợp,
kết nối liên thông các cơ sở dữ liệu lớn. (2) Hoàn thành xây dựng và vận hành
Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, bảo đảm 100% dân số được đăng ký và quản lý.
- Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày
17/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về
tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn
đến năm 2045 đã xác định ưu tiên nguồn lực và có cơ chế, chính sách khuyến
khích đủ mạnh để phát triển những lĩnh vực ưu tiên; trong đó có phát triển công
nghệ số.
Do
vậy, cần thiết phải sửa đổi Luật Căn cước công dân năm 2014 để tạo cơ sở pháp
lý triển khai thực hiện và tạo bước đột phá về chuyển đổi số ở nước ta. Theo
đó, trong quá trình lập đề nghị xây dựng Luật Căn cước công
dân (sửa đổi), Chính phủ đã thống nhất
thông qua sở 04 chính sách và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý; trong
đó, bao gồm cả chính sách về việc cấp giấy chứng nhận căn cước cho người gốc
Việt Nam đang sinh sống tại Việt Nam nhưng chưa xác định được quốc tịch và căn
cước điện tử (tài khoản định danh điện tử của công dân Việt Nam). Vì vậy, để cụ
thể hoá các chính sách nêu trên trong dự thảo Luật được đầy đủ, chặt chẽ, bảo đảm tính bao quát và phù hợp
với phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Luật, Chính phủ đã
chỉnh lý tên gọi của dự án Luật từ “Luật
Căn cước công dân (sửa đổi)” thành “Luật
Căn cước”. Việc đổi tên Luật là để
bao quát các đối tượng điều chỉnh của Luật gồm cả công dân Việt Nam và người
gốc Việt Nam đang sinh sống tại Việt Nam nhưng chưa xác định được quốc tịch.
II. MỤC ĐÍCH XÂY
DỰNG LUẬT
Việc xây dựng dự án Luật Căn cước nhằm mục đích: (1) phục vụ giải
quyết thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công trực tuyến; (2) phát
triển kinh tế, xã hội; (3) xây dựng công dân số; (4) hoàn thiện
hệ sinh thái phục vụ kết nối, khai thác, bổ sung làm giàu dữ liệu dân cư; (5)
phục vụ chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo các cấp.
Theo đó, Luật Căn
cước năm 2023 được Quốc hội thông qua đã đáp ứng được những mục tiêu đặt ra
trong quá trình xây dựng, khi
có hiệu lực thi hành sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai thực
hiện và xây dựng Chính phủ điện tử, tạo bước đột phá về chuyển đổi số ở nước
ta; đáp ứng yêu cầu trong giải quyết
thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công trực tuyến, phục vụ mục đích phát
triển kinh tế, xã hội, xây dựng công dân số, hoàn thiện hệ sinh thái phục vụ
kết nối, khai thác, bổ sung làm giàu dữ liệu dân cư và công tác chỉ đạo, điều
hành của lãnh đạo các cấp. Điều này cũng phù hợp với tiến trình hội nhập, mở rộng giao lưu và hợp
tác quốc tế; phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và bảo đảm
quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; đồng thời, cũng sẽ khắc phục được
những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc, bất cập hiện nay và tạo điều kiện
thuận lợi để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người dân trong đi lại, giao dịch,
đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý hành chính về trật tự xã hội, yêu cầu quản
lý dân cư, góp phần quan trọng trong phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và
các vi phạm pháp luật.
III. QUAN
ĐIỂM CHỈ ĐẠO XÂY DỰNG LUẬT
1. Quán triệt và cụ thể hóa quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng về
xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật về căn cước; bảo đảm sự đồng bộ, thống
nhất trong hệ thống pháp luật.
2. Bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước về đơn giản hóa thủ
tục hành chính, giấy tờ công dân; phục vụ chuyển đổi số quốc gia, góp phần xây
dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, xã hội số.
3. Việc xây dựng dự án Luật được tiến hành trên cơ sở tổng kết thực tiễn;
kế thừa các quy định còn phù hợp, khắc phục những bất cập, hạn chế; tạo điều
kiện thuận lợi để người dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình.
4. Tham khảo có chọn lọc pháp luật về quản lý Cơ sở dữ liệu căn cước công
dân, cấp, quản lý và sử dụng giấy tờ về căn cước công dân của một số nước, phù
hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam.
IV. BỐ CỤC VÀ NỘI DUNG CƠ
BẢN CỦA LUẬT
Luật Căn cước năm 2023 có 07 chương, 46 điều và có một số nội dung
mới, sửa đổi, bổ sung so với Luật Căn cước công dân năm 2014 như sau:
- Chương I (Những
quy định chung) gồm 07 điều (từ Điều 1 đến Điều 7), quy định về: Phạm vi
điều chỉnh; đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; nguyên tắc quản lý căn cước,
Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước; quyền, nghĩa vụ của
công dân Việt Nam và người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch về căn
cước, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước; trách nhiệm của cơ quan quản lý căn cước; các hành vi bị nghiêm cấm.
(1) Luật Căn cước năm 2023 quy định về Cơ sở
dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước; thẻ căn cước, căn cước điện
tử; giấy chứng nhận căn cước; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ
chức, cá nhân có liên quan. Theo đó, đối tượng áp dụng được mở rộng hơn so với Luật Căn cước
công dân năm 2014, ngoài áp dụng đối với công dân Việt Nam, cơ quan, tổ chức,
cá nhân có liên quan, Luật này còn áp dụng đối với người gốc Việt Nam chưa xác
định được quốc tịch đang sinh sống tại Việt Nam.
Đối với vấn đề này, trong quá trình xây dựng Luật Căn
cước, Bộ Công an đã rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan thấy
rằng Luật Quốc tịch, Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước
ngoài tại Việt Nam có quy định về người nước ngoài và công dân Việt Nam; trong
đó, tập trung quy định về việc công nhận, xác định quốc tịch, quản lý cư trú (cấp
thẻ thường trú, tạm trú…). Tuy nhiên, các luật này đều không điều chỉnh, quy
định về quản lý căn cước đối với người gốc Việt Nam. Trong khi đó, thực tiễn
cho thấy tại nước ta có một bộ phận không nhỏ người gốc Việt Nam đang sinh sống
tại Việt Nam do nhiều nguyên nhân khác nhau liên quan đến lịch sử, chiến tranh,
di cư… mà họ và các cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương đều không
có thông tin hoặc bất cứ giấy tờ nào chứng minh về nhân thân, lai lịch (những
người này đều không đủ điều kiện được cấp thẻ thường trú, tạm trú theo quy định
của Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt
Nam; không thể thực hiện khám chữa bệnh, ký hợp đồng lao động, nhập học hoặc
tham gia giao dịch dân sự cần chứng minh thông tin nhân thân…) nên để giải
quyết tình trạng này, quy định quản lý căn cước đối với người gốc Việt Nam tại
Luật Căn cước là cần thiết và phù hợp; nội dung này không trái với quy định của
Luật Quốc tịch và Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài
tại Việt Nam.
(2) Luật cũng bổ sung quy định về giải thích từ
ngữ để làm rõ một số thuật ngữ liên quan đến công tác quản lý nhà nước về căn
cước gồm: Sinh trắc học; Người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch
đang sinh sống tại Việt Nam; Thẻ căn cước; Giấy chứng nhận căn
cước; Danh tính điện tử của công dân Việt Nam;
Định danh điện tử đối với công dân Việt Nam; Xác thực điện tử đối với danh tính điện tử của công dân Việt
Nam; Căn cước điện tử; Ứng dụng định danh
quốc gia; Trung tâm dữ liệu quốc
gia.
(3) Các nội dung liên quan đến nguyên tắc quản lý căn cước, Cơ sở dữ liệu
quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước; quyền và nghĩa vụ của người dân về căn cước, Cơ sở dữ
liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước; trách nhiệm của cơ quan quản
lý căn cước; hành vi bị nghiêm cấm cơ
bản được giữ như quy định của Luật Căn cước công dân năm 2014 và bổ sung quy
định về quyền và nghĩa vụ của người gốc Việt Nam, bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền
của người dân liên quan đến căn cước điện tử… cho đầy đủ, chặt chẽ.
Chương II (Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư,
Cơ sở dữ liệu căn cước) gồm 10 điều (từ Điều 8 đến Điều 17), quy định về: Yêu cầu xây dựng và quản lý Cơ sở dữ
liệu quốc gia về dân cư; thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; thu
thập, cập nhật, điều chỉnh, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác thông tin
trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; mối quan hệ giữa Cơ sở dữ liệu quốc gia
về dân cư với các cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành, trung tâm
dữ liệu quốc gia, cổng dịch vụ công, hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành
chính; số định danh cá nhân của công dân Việt Nam; trách nhiệm của cơ quan, tổ
chức, cá nhân liên quan trong việc cung cấp, thu thập, cập nhật, điều chỉnh
thông tin, tài liệu vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; yêu cầu xây dựng và
quản lý Cơ sở dữ liệu căn cước; thông tin trong Cơ sở dữ liệu căn cước; thu
thập, cập nhật, điều chỉnh, quản lý, kết nối, chia sẻ, khai thác thông tin
trong Cơ sở dữ liệu căn cước; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên
quan trong việc chia sẻ, cung cấp, cập nhật, điều chỉnh thông tin, tài liệu vào
Cơ sở dữ liệu căn cước.
(1) Luật Căn cước năm 2023 quy định mở rộng, tích hợp
nhiều thông tin khác của công dân và người gốc Việt Nam từ các cơ sở dữ liệu khác
vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước so với Luật Căn
cước công dân năm 2014 để trực tiếp phục vụ cho việc ứng dụng tiện ích của thẻ
căn cước, căn cước điện tử, kết nối, chia sẻ thông tin người dân.
Hiện nay việc kết nối, chia sẻ thông tin trong
Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với các bộ, ngành, địa phương đang được triển
khai thực hiện quyết liệt đem lại những kết quả thiết thực, phục vụ có hiệu quả
cho công tác quản lý nhà nước, giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ
hành chính công. Nhiều bộ, ngành, địa phương đã tiết kiệm được chi phí trong
việc xây dựng cơ sở dữ liệu riêng hoặc không cần thiết phải xây dựng cơ sở dữ
liệu riêng khi đã được kết nối, khai thác thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc
gia về dân cư.
Do vậy, việc xây dựng cơ
sở dữ liệu tập trung là xu thế chung của các nước trên thế giới hiện nay. Luật
Căn cước năm 2023 đã quy định việc bổ sung thông
tin lưu trữ trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước. Việc
đầu tư, nâng cấp, mở rộng, lưu trữ thông tin trong Cơ sử dữ liệu cơ sở quốc gia
về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước sẽ tiết kiệm hơn rất nhiều so với việc đầu tư
các hệ thống riêng biệt để lưu trữ các thông tin này. Các thông tin được lưu
trữ trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư cũng sẽ được chia sẻ phục vụ để việc
khai thác chung cho các bộ, ngành, địa phương; cơ quan quản lý dữ liệu không
phải thiết lập thêm các kênh kết nối, chia sẻ riêng
đối với các thông tin đã được bổ sung, lưu trữ trong Cơ sở dữ liệu quốc
gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước công dân.
Luật
Căn cước năm 2023 quy định bổ sung một số nhóm thông tin sinh trắc học vào Cơ
sở dữ liệu căn cước. Điều này là tương đồng với quy định pháp luật của nhiều
nước trên thế giới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn ở nước ta. Việc thu thập thông
tin sinh trắc học về mống mắt, ADN, giọng nói chỉ áp dụng đối với một số người
có tiền án, tiền sự phục vụ công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật;
những thông tin này do các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan quản lý người bị
áp dụng biện pháp xử lý hành chính thu thập trong quá trình xử lý vi phạm pháp
luật và được chuyển cho cơ quan quản lý Căn cước để cập nhật vào Cơ sở dữ liệu
căn cước. Việc thu
thập, cập nhật các thông tin sinh trắc học vào Cơ sở dữ liệu căn cước được quy
định trong Luật Căn cước năm 2023 sẽ bảo đảm quyền con người, quyền bảo đảm bí
mật cá nhân quy định trong Hiến pháp, các văn bản pháp luật khác của Việt Nam.
(2) Đối với các quy định: Số định danh cá nhân; trách
nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thu thập, cung cấp và cập nhật
thông tin, tài liệu vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; yêu cầu xây dựng và
quản lý Cơ sở dữ liệu căn cước cơ bản được giữ nguyên như Luật Căn cước công
dân năm 2014.
(1) Luật Căn cước
năm 2023 đã sửa đổi, bổ sung theo hướng lược bỏ vân tay và sửa đổi quy định về
thông tin số thẻ căn cước, dòng chữ “căn cước công dân, quê quán, nơi thường
trú, chữ ký của người cấp thẻ” thành “số định danh cá nhân, căn cước, nơi đăng
ký khai sinh, nơi cư trú trên thẻ căn cước...”. Việc thay đổi, cải tiến như
trên để tạo thuận lợi hơn cho người dân trong quá trình sử dụng thẻ căn cước,
hạn chế việc phải cấp đổi thẻ căn cước và bảo đảm tính riêng tư của người dân;
các thông tin căn cước của người dân cơ bản sẽ được lưu trữ, khai thác, sử dụng
thông qua chíp điện tử trên thẻ căn cước. Đối với những thẻ căn cước công dân
đã cấp thì vẫn còn nguyên giá trị sử dụng, không bị tác động bởi quy định này.
(2) Luật Căn cước
năm 2023 cũng bổ sung quy định về quản lý, cấp thẻ căn cước cho người dưới 14
tuổi để bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của họ; phát huy giá trị, tiện ích
của thẻ căn cước trong hoạt động của Chính phủ số, xã hội số. Việc cấp thẻ căn
cước cho người dưới 14 tuổi sẽ thực hiện theo nhu cầu, còn đối với người từ đủ
14 tuổi trở lên là bắt buộc. Quy định này là hoàn toàn bảo đảm tính khả thi khi
hiện nay đã có sự thay đổi về công nghệ thu nhận sinh trắc học của con người
như đối với vân tay thì sử dụng bộ thu nhận vân tay điện tử thay thế cho sử
dụng mực lăn tay, chỉ bản nên có thể thực hiện
thu nhận được vân tay của người từ đủ 05 tuổi trở lên vẫn bảo đảm yêu cầu về đối sánh dữ liệu sinh trắc học và yêu cầu quản lý
nhà nước. Bên cạnh đó, việc cấp thẻ Căn cước cho công dân dưới 14 tuổi cũng phù
hợp với quy định pháp luật về xuất nhập cảnh và các quy định pháp luật khác có
liên quan; đồng thời, phù hợp với pháp luật của nhiều nước trên thế giới quy
định về việc cấp thẻ Căn cước cho cả công dân dưới 14 tuổi như: Algeria, Argentina,
Bỉ, Bhutan, Brunei, Chile, Colombia, Síp, Equatorial Guinea, Đức, Guatemala, Kuwait,
Malaysia, Monaco, Bồ Đào Nha, Rwanda, Syria, Thái Lan… góp phần giảm thiểu
được giấy tờ, thủ tục hành chính, phát huy được giá trị của việc khai thác, sử
dụng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước công dân và tiện
ích của thẻ Căn cước, tài khoản định danh điện tử; nhất là trong việc xác thực
thông tin cá nhân; thực hiện công tác thống kê, phân tích, dự báo, thiết lập
bản đồ số dân cư; giảm chi phí trong thực hiện công tác chuyển đổi số; bảo đảm
quyền và lợi ích chính đáng cho công dân tham gia được các giao dịch dân sự,
nhất là các giao dịch thiết yếu phục vụ cuộc sống.
(3) Đồng thời, bổ
sung quy định cấp giấy chứng nhận căn cước cho người gốc Việt Nam chưa xác định
được quốc tịch, đây là nội dung mới so với quy định của Luật Căn cước công dân
năm 2014 nhằm bảo đảm quyền, lợi ích của người gốc Việt Nam chưa xác định được
quốc tịch đang sinh sống tại Việt Nam; đồng thời, phục vụ tốt hơn công tác quản
lý nhà nước về dân cư.
Thực tế, người gốc
Việt Nam đang sinh sống tại Việt Nam là vấn đề đã tồn tại lâu nay ở nước ta, do
nhiều nguyên nhân khác nhau liên quan đến lịch sử, chiến tranh, di cư… thế
nhưng lâu nay chưa có bất kỳ 01 văn bản luật nào
giải quyết cơ bản, đầy đủ về vấn đề này. Họ là một bộ phận không nhỏ, không
tách rời của dân tộc ta và phải được nhà nước, xã hội thừa nhận. Họ có quyền
tham gia giao dịch trong xã hội; tuy nhiên, do họ không có giấy tờ gì, chưa xác
định được quốc tịch Việt Nam, không hộ chiếu, không căn cước nên thực tiễn rất
khó khăn trong quản lý, hạn chế rất nhiều trong việc sử dụng dịch vụ khám, chữa
bệnh, tìm kiếm việc làm, học tập, hưởng trợ cấp, trợ giúp xã hội; phần nhiều
trong số họ là những người yếu thế (là người di cư, cư trú không ổn định, là
người dân tộc thiểu số, là trẻ em, người nghèo, người sinh sống trên địa bàn biên
giới, vùng sâu, vùng xa…); đến nay, trải qua nhiều thế hệ (bao gồm cả con, cháu
được sinh ra) đều không được pháp luật thừa nhận, bảo vệ. Bên cạnh đó, nhiều cơ
quan quản lý nhà nước không có bất cứ thông tin, dữ liệu gì về người gốc Việt Nam; việc này gây ra rất nhiều
khó khăn trong quản lý đối với họ, nhất là trong vấn đề bảo đảm an ninh, trật
tự khi họ vi phạm pháp luật; đồng thời đây cũng là cơ hội cho một số tổ chức,
cá nhân cố tình lợi dụng vấn đề về nhân quyền để gây rối, gây mất an ninh, trật
tự, an toàn xã hội.
Do vậy, Luật Căn
cước năm 2023 đã quy định về quản lý đối với những người gốc Việt Nam; theo đó,
sẽ thực hiện việc quản lý, cấp giấy chứng nhận căn cước cho người gốc Việt Nam.
Quy định này thể hiện trách nhiệm của nhà nước ta và cũng là cơ sở để người gốc
Việt Nam có điều kiện để thực hiện trách nhiệm với xã hội, với địa phương nơi
đang sinh sống lâu nay; khi họ được xác định có quốc tịch Việt Nam hoặc được
công nhận quốc tịch Việt Nam thì sẽ được cấp thẻ căn cước như mọi công dân khác;
đồng thời, phục vụ tốt hơn công tác quản lý nhà nước về dân cư.
(4) Cùng với đó, Luật Căn cước năm
2023 còn bổ sung quy định về việc tích hợp một số thông tin có tính ổn định,
được sử dụng thường xuyên của người dân ngoài thông tin về căn cước vào thẻ căn
cước như: Thông tin về thẻ bảo hiểm y
tế, sổ bảo hiểm xã hội, giấy phép lái xe, văn bằng, chứng chỉ, giấy khai
sinh, giấy chứng nhận đăng ký kết hôn hoặc giấy tờ khác thuộc lĩnh vực quản lý
của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Việc sử dụng các
thông tin tích hợp từ thẻ căn cước có giá trị tương đương như việc cung cấp
thông tin hoặc sử dụng các giấy tờ có chứa thông tin đó trong thực hiện thủ tục
hành chính, dịch vụ hành chính công và giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại
khác; qua đó, giúp giảm giấy tờ cho người dân, tạo thuận lợi cho người dân
trong thực hiện giao dịch dân sự, thực hiện chuyển đổi số, cải cách thủ tục
hành chính.
- Chương IV (Cấp,
quản lý căn cước điện tử) gồm 04 điều (từ Điều 31 đến Điều 34), quy định về: Căn cước điện tử; kết nối, chia sẻ,
khai thác, sử dụng thông tin trong hệ thống định danh và xác thực điện tử; giá trị sử dụng của căn
cước điện tử; khóa, mở khóa căn cước
điện tử.
Trong
xã hội số, việc định danh, xác thực con người cụ thể trên không gian mạng là yêu cầu cấp thiết; nhiều nước trên thế
giới, nhất là ở các nước phát triển đã và đang đầu tư nhiều nguồn lực để tạo
dựng nên hệ thống định danh của quốc gia; đây cũng là yêu cầu quan trọng trong
thực hiện chuyển đổi số ở nước ta. Do vậy, việc Luật Căn cước năm 2023 bổ sung
quy định về cấp, quản lý căn cước điện tử. Đây là nội dung mới so với quy định của Luật Căn
cước công dân năm 2014 và phù hợp với yêu càu, đòi hỏi khách quan. Luật Căn
cước năm 2023 quy định mỗi công dân Việt Nam được cấp 01 căn cước điện tử; căn
cước điện tử có giá trị tương đương như thẻ căn cước sử dụng để thực hiện thủ
tục hành chính, dịch vụ công và thực hiện các giao dịch, hoạt động khác theo
nhu cầu của công dân.
- Chương V (Bảo đảm điều kiện cho hoạt động quản lý căn cước, Cơ sở dữ liệu quốc
gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước, Hệ
thống định danh và xác thực điện tử) gồm 05 điều (từ Điều 35 đến
Điều 39), quy định về: Bảo đảm cơ sở hạ tầng
thông tin Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước, hệ thống
định danh và xác thực điện tử; người làm công tác quản lý căn cước; bảo đảm
kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động quản lý căn cước, Cơ sở dữ liệu
quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước, hệ thống định danh và xác thực điện
tử; phí khai thác, sử dụng thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và
lệ phí cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước, giấy chứng nhận căn cước; Bảo vệ Cơ
sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước.
Luật Căn cước năm 2023 bổ sung quy
định khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước tài trợ, hỗ trợ để
xây dựng, quản lý Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước;
khuyến khích sử dụng phần mềm, thiết bị, giải pháp tích hợp là sản phẩm của
nhiệm vụ khoa học và công nghệ do tổ chức, doanh nghiệp, công dân Việt Nam tự
nghiên cứu, thiết kế, chế tạo trong việc xây dựng, quản lý, vận hành Cơ sở dữ
liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước, hệ thống định danh và xác thực
điện tử. Các nội dung như bảo đảm cơ sở hạ tầng thông tin Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở
dữ liệu căn cước; phí
khai thác, sử dụng thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và lệ phí
cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước, cấp, cấp đổi, cấp lại giấy chứng nhận căn
cước; bảo vệ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước cơ bản
được giữ nguyên như Luật Căn cước công dân năm 2014.
-
Chương VI (Quản lý nhà nước về căn cước,
cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu căn cước, định danh và xác thực
điện tử) gồm 04 điều (từ Điều 40 đến Điều 43), quy định về: Trách nhiệm quản lý nhà nước về căn cước, Cơ sở dữ
liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước, định danh và xác thực điện tử;
trách nhiệm của Bộ Công an; trách nhiệm
của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; trách nhiệm của Ủy ban nhân
dân cấp tỉnh.
Luật Căn cước năm 2023 đã quy định rõ hơn trách
nhiệm của Bộ Công an, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy
ban nhân dân cấp tỉnh trong quản lý nhà nước về căn cước, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu căn cước,
định danh và xác thực điện tử để tăng cường công tác quản lý nhà
nước, bảo đảm hiệu quả trong triển
khai thi hành pháp luật.
- Chương VII (Điều khoản thi
hành) gồm 03 điều (từ Điều 44 đến Điều 46), quy định về: Sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư số
61/2020/QH14 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 72/2020/QH14,
Luật số 03/2022/QH15, Luật số 05/2022/QH15, Luật số 08/2022/QH15,
Luật số 09/2022/QH15 và Luật số 20/2023/QH15; hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp.
Luật Căn cước năm 2023 thay
thế Luật Căn cước công dân năm 2014 và thay thế cụm từ “kinh
doanh dịch vụ định danh và xác thực điện tử” bằng cụm từ “kinh doanh dịch vụ
xác thực điện tử” tại điểm 131 Phụ lục IV - Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh
doanh có điều kiện ban hành kèm theo Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 đã được sửa
đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 72/2020/QH14, Luật số 03/2022/QH15, Luật
số 05/2022/QH15, Luật số 08/2022/QH15, Luật số 09/2022/QH15 và Luật số
20/2023/QH15.
Bên cạnh đó, để tạo
điều kiện cho công dân, Luật đã quy định chuyển tiếp theo hướng: (1) Thẻ căn cước công dân đã được cấp trước ngày Luật này có hiệu lực thi
hành có giá trị sử dụng đến hết thời hạn được in trên thẻ, trừ trường hợp quy
định tại khoản 3 Điều 46. Công dân khi có nhu cầu thì được cấp đổi sang thẻ căn
cước, (2) Chứng minh nhân dân
còn hạn sử dụng đến sau ngày 31/12/2024 thì có giá trị sử dụng đến hết ngày 31/12/2024.
Các loại giấy tờ có giá trị pháp lý đã phát hành có sử dụng thông tin từ chứng
minh nhân dân, căn cước công dân được giữ nguyên giá trị sử dụng; cơ quan nhà
nước không được yêu cầu công dân thay đổi, điều chỉnh thông tin về chứng minh
nhân dân, căn cước công dân trong giấy tờ đã cấp, (3) Thẻ căn cước công dân, chứng minh nhân dân hết hạn sử dụng từ ngày 15/01/2024
đến trước ngày 30/6/2024 thì tiếp tục có giá trị sử dụng đến hết ngày 30/6/2024,
(4) Quy định về việc sử dụng căn cước công dân, chứng minh nhân dân
trong các văn bản quy phạm pháp luật ban hành trước ngày Luật này có hiệu lực
thi hành được áp dụng như đối với thẻ căn cước quy định tại Luật này cho đến
khi văn bản quy phạm pháp luật đó được sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế.
V. TRIỂN KHAI THI HÀNH LUẬT
Để triển khai Luật Căn cước năm 2023, từ nay đến ngày 01 tháng 7 năm 2024
thì Bộ Công an phải xây dựng 02
Nghị định để trình Chính phủ và 04 Thông tư. Vì vậy, trên có sở ý kiến chỉ đạo
của lãnh đạo Bộ, V03 đã chủ động phối hợp
với C06 và các đơn vị liên quan tham mưu cho lãnh đạo Bộ triển khai thực hiện
các công việc sau đây:
1. Trình Thủ tướng Chính phủ ký ban
hành Quyết định số 175/QĐ-TTg ngày 14/02/2024 ban hành Kế hoạch triển khai thi
hành Luật Căn cước.
2. Trình
lãnh đạo Bộ ký ban hành Quyết định số 990/QĐ-BCA ngày 21/02/2024 ban hành Kế
hoạch triển khai thi hành Luật Căn cước trong Công an nhân dân.
3. Trình lãnh đạo Bộ ký ban hành Kế hoạch số
66/KH-BCA-V03 ngày 07/02/2024 về xây dựng Nghị định quy định chi tiết một số
điều và biện pháp thi hành Luật Căn cước. Đồng thời, chủ trì, phối hợp với C06
và các đơn vị liên quan xây dựng hồ sơ dự thảo Nghị định này. Hiện nay, dự thảo
Nghị định đang được thực hiện bảo đảm đúng yêu cầu của lãnh đạo Bộ và tiến độ
Kế hoạch đề (dự kiến trong tháng 3 này dự thảo Nghị định sẽ được V03 hoàn thiện
báo cáo lãnh đạo Bộ trước khi gửi Bộ Tư pháp thẩm định theo quy định).
4. V03 đang phối hợp với C06 và các đơn vị liên quan xây dựng 01 Nghị
định và 04 Thông tư do C06 chủ trì, gồm:
- Nghị định quy định về định danh và xác
thực điện tử.
- Thông tư của Bộ
trưởng Bộ Công an quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Căn
cước.
- Thông tư của Bộ trưởng Bộ Công an quy định mẫu thẻ căn cước, mẫu giấy
chứng nhận căn cước.
- Thông tư của Bộ
trưởng Bộ Công an quy định tàng thư căn cước, cư trú.
- Thông tư của Bộ
trưởng Bộ Công an quy định về quy trình cấp, quản lý
thẻ căn cước, giấy chứng nhận căn cước.
Dự thảo Nghị định và
các Thông tư đang được V03 phối hợp với C06, chỉnh lý, hoàn thiện theo đúng yêu
cầu của lãnh đạo Bộ và tiến độ Kế hoạch đề ra, bảo đảm trình tự, thủ tục quy
định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Tất cả các Nghị định và Thông tư nêu trên đều phải có hiệu lực cùng
thời điểm có hiệu lực của Luật Căn cước để bảo đảm hiệu quả triển khai thi hành.
Vi Đình Nhâm - Công an huyện Quỳ Châu